Залуусын ирээдүйн төлөөх хүлээлт: татвар ба төрийн дэмжлэггүй хөгжил

Улаанбаатар, 2025 оны 8 дугаар сарын 25 — Монголын залуучуудын чуулга уулзалт “Рио парк”-д болсон үеэр эрх зүйн орчин, бодлого нь шинэ бизнес, технологийн салбарын хөгжлийг зогсоож буйг ил тод харууллаа. Тодруулбал, залуусын ирээдүйн боломжийг хязгаарлаж буй гол хүчин зүйл нь төрийн хууль эрх зүйн орчны гацалт болон хууль хэрэгжүүлэхэд тулгарч буй бэрхшээлүүд юм.

Энэ уулзалтын үеэр илэрхий болсон чухал баримтуудын нэг нь мэдээллийн технологийн хууль батлагдсан ч хэрэгжээгүй явсаар байна. Үүний улмаас Монголд шинэ бизнесийн хөгжлийн боломж 70% хүртэлх хэмжээгээр алдагдаж, залуучуудын шинээр санаачилж буй төслүүд гацсаар байна. Түүнчлэн, Казакстан улсын туршлага харуулж буйгаар, татварын шинэчлэлээр хөгжсөн бизнесүүд эдийн засгийн өсөлт, хөрөнгө оруулалтыг татахад илүү үр дүнтэй байж чаджээ. Монголын хувьд энэ чиглэлийн бодлого тодорхойгүй байдал нь салбарын хөгжилд сөргөөр нөлөөлж, эдийн засгийн эрсдлийг нэмэгдүүлж байна.

Татварын шинэчлэл болон хууль эрх зүйн орчны гацалт нь Монголын технологийн салбарын хөгжилд магадлан 85%-ийн хязгаарлалт үүсгэж буйг судалгаагаар харуулж байна. Үүний улмаас, шинэ бизнесийн санаачлагчид хууль эрх зүйн орчинд итгэх итгэлгүй болж, хөрөнгө оруулалт болон инноваци зогсонги байдалд оржээ. Төрийн бодлого, хууль эрх зүйн шинэчлэл хугацаа алдаж буй нь залуусын ирээдүйн хөгжлийг хойшлуулаад зогсохгүй, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг бууруулж буйг олон улсын жишээн дээр харж болно.

Төрийн хууль эрх зүйн тогтолцооны гацалт нь зөвхөн эдийн засгийн төдийгүй, нийгмийн хөгжилд ч сөргөөр нөлөөлж байгаа бөгөөд хууль зөрчсөн этгээдэд ногдуулж буй торгууль, ялын хэмжээ ч нэмэгдэж буйг хууль эрх зүйн шинжээчид онцолж байна. Монгол Улсын Эрүүгийн хууль, 2023 оны 123, 124 дүгээр зүйлүүдэд зааснаар, хууль зөрчсөн этгээдэд 3 сараас 5 жилийн хорих ял оноох боломжтой бөгөөд энэ нь хууль эрх зүйн орчинд тодорхой хариуцлага хүлээлгэхийн тулд чухал ач холбогдолтой.

Эцэст нь, ирээдүйд Монголын залуусын хөгжлийг хангахад хууль эрх зүйн шинэчлэл, бодлогын уялдаа, хурдны хэрэгжүүлэлт хамгийн чухал бөгөөд гадаадын туршлагаас суралцах нь бидний тулгамдсан асуудлыг шийдэх түлхүүр болно. Тухайлбал, Казахстан улсын туршлага харуулж буйгаар, татварын шинэчлэл, бизнесийн эрх чөлөөг дэмжих бодлого нь эдийн засгийн өсөлтөд шууд нөлөөлдөгийг онцолж байна. Тиймээс, Монголын төрийн бодлого, хууль эрх зүйн орчныг нэн даруй шинэчилж, залуусын боломжийг хязгаарласан бэрхшээлийг арилгах шаардлагатай байна.

Товчхондоо, өнөөгийн Монголын хууль эрх зүйн тогтолцоо, бодлого нь шинэ бизнес, технологийн хөгжлийг дэмжихээсээ илүү саад болдог бөгөөд энэ нь улс орны эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлж буйг онцолж байна. Ирээдүйд илүү ухаалаг, уян хатан, ил тод хууль эрх зүйн орчин үүсгэж, залуу үеийнхэнд боломжийг нээх цаг болжээ. Түүнчлэн, гадаадын жишээн дээр суралцаж, шинэчлэл хийхгүй бол Монголын ирээдүй улам бүр харанхуй болгох эрсдэлтэй байна.